Yeryüzünün Yegâne akıllı öznesi olarak insanın en büyük ve başat özelliği düşünen bir varlık olmasıdır.
Bu düşüncenin konusu doğru ya da yanlış olabilir. Konunun ne olduğu daha çok niyetle alakalı olduğundan Ahlakı ilgilendirir fakat doğru düşünmede yöntem söz konusu ise bu da Mantık ilminin konusudur. Buradan hareketle öyleyse mantık nedir? Sorusuna; Mantık: doğru düşünmenin, yani aklın ilkelerine uygun olarak düşünmenin bilimidir desek yanlış olmaz. O yüzden bazı fikirleri mantıklı, diğer bazılarını da mantıksız olarak niteleriz.
Bir çok insan bunun farkında bile olmaz ama, İnsan düşünürken kavramlarla düşünür. Kavram; zihnin nesnelerin ya da olayların ortak özelliklerini kapsayan ve ortak bir ad altında toplayan genel tasarımıdır. Kavramlar, soyuttur ve gerçek dünyada yoktur yani tamamen zihindedir. Benzer olan fikirleri, insanları, olayları vs gruplandırmak için kullanılan bir sınıflamadır. Fakat gündelik konuşma dilinde anlaşmayı kolaylaştırmak için bu tanımın kapsamı biraz daha genişletilerek“ duyular (beş dış duyuyu kastediyoruz) aracılığıyla algılanamayan şeyleri dile getiren kavramlara (Tanrı adalet, özgürlük gibi) soyut kavram; belli nesneleri, duyumlarımıza konu olabilen maddi varlıkları dile getiren kavramlara da somut kavram”, denmiştir: Kedi, masa, meyve gibi.
Kavramlar birbirleriyle ilişkilendirilir. Kavramlar arası ilişkiler sıralanırken dört farklı tür ilişkiden söz etmek mümkündür.
1-Eşitlik 2-Ayrıklık 3-Tam girişimlilik 4-Eksik girişimlilik.
Şimdi bunları kısa kısa açıklamaya çalışalım
EŞİTLİK: Kavramlardan her birisi, bir diğerinin bütün bireylerini içine alıyorsa yani kapsıyorsa bu kavramlar arasında eşitlik ilişkisi var demektir. Bu durumu şu örnekle şu şekilde ifade edebiliriz: “Her insan düşünendir, her düşünen insandır.” gibi Bunu bir bakıma şu şekilde de formüle edebiliriz: Aralarında eşitlik ilişkisi bulunan kavramlarla oluşturulan önermelerden her ikisi de “her, bütün, tüm” gibi tümeli belirtir ifadelerle başlayan tümel önermedir.
AYRIKLIK: Kavramlardan hiçbirisi, bir diğer kavramın hiçbir bireyini içermiyorsa bu iki kavram arasında ayrıklık ilişkisi var demektir. Bu durum şu örnekle şu şekilde ifade edilebilir:
“Hiçbir kapı araba değildir, hiçbir araba kapı değildir.” Bunu Aralarında ayrıklık ilişkisi bulunan kavramlarla oluşturulan önermelerden her ikisi de “hiçbir” ifadesiyle başlayan tümel olumsuz önermedir şeklinde ifade edebiliriz:
TAM GİRİŞİMLİK: Kavramlardan birisi, bir diğer kavramın bütün bireylerini kapsıyorsa bu iki kavram arasında tam girişimlik ilişkisi var demektir. Bu durum şu örnekle şu şekilde ifade edilebilir:
“Tüm insanlar uyuyandır, bazı uyuyanlar insandır.” Bunu farklı bir şekilde şöyle de ifade edebiliriz:
Aralarında tam girişimlik ilişkisi bulunan kavramlarla oluşturulan önermelerden ilki “tüm, bütün” gibi ifadelerle başlayan tümel önermedir; ikincisi ise “bazı, kimi, bir kısım” ifadeleriyle başlayan tikel önermedir.
EKSİK GİRİŞİMLİK: Kavramlardan her birisi, bir diğerinin üyelerinin bir kısmını kapsıyorsa bu iki kavram arasında eksik girişimlik ilişkisi var demektir. Bu durum şu örnekle şu şekilde ifade edilebilir: “Bazı kadınlar sarışındır, bazı sarışınlar kadındır.”
Bunu; Aralarında eksik girişimlik ilişkisi bulunan kavramlarla oluşturulan önermelerden ikisi de “bazı, kimi, bir kısım” gibi ifadelerle başlayan tikel önermedir. Şeklinde de formüle edebiliriz:
Kavramların dille ifadesine klasik mantıkta terim adı verilir. Başka bir deyişle kavramlar nesnelerin soyut tasavvurları iken, bu tasavvurların dildeki karşılıkları ise terim olarak adlandırılır. Terim anlamlı kelimeler, dar ve sınırlı bir anlamı ifade ederler. Çünkü yalnızca kullanıldığı meslek, bilim, sanat, spor alanına hitap eden bir anlamı karşılarlar. Örneğin “makale” kelimesi, edebiyat terimi olarak kullanılır. Başka anlamları veya halk dilinde kullanımı yoktur. Bilim, sanat, spor, meslek gibi çeşitli alanlarda belli bir kavramı ifade eden/karşılayan sözcüklere terim denir. Örnekler yüklem, özne, kök, zarf gibi terimler birer dil bilgisi terimi, makale, koşma, uyak, redif, mısra, gibi terimler birer edebiyat terimi, perde, sahne, dekor, dram, kostüm, sufle sözcükleri ise birer tiyatro terimidir.
