Cehalet nedir, cahil kimdir başlıklı yazımda konuyu okunurluğunu kolaylaştırmak için kısa tutmaya çalışmıştım. Yazı yayınlandıktan sonda konu üzerinde biraz daha düşününce ikinci bir yazının uygun olacağını düşündüm.
Cehaletin iki boyutu var.
Birinci boyutu (önceki yazımızda üç maddede sınıflandırmıştık) tamamen bilgi eksikliği/yoksunluğu anlamına gelen cehalet, ikinci boyutu da bu bilgi eksikliğinin doğurduğu davranışlara da yansıyan görgü ya da ahlak/vicdan boyutu. Bu ikinci boyutla alakalı olarak bir takım insanlarda görülen kötülüğe, şiddete ve vahşete yatkınlığın da cehaletle ilgisi kurulmaktadır.
Cehaletin bu iki boyutuyla alakalı biraz düşündüğümde çok ilginç bir sonuçla karşılaştım.
Dilimizde ya bizatihi cehalete sebep olan, veya neredeyse direkt olarak cehaletle eş anlamlı, ya da cehaletin doğurduğu sonuçları ifade eden sözcüklerin sayısı yirmiyi geçiyor.
Bu sözcüklerin anlamları da birbirinin içerisine öyle girmiş ki aralarındaki nüansı fark etmek hiç te kolay değil. Bunlardan bir kısmı eş anlamlı sözcükler bir kısmı da mecaz anlamlı sözcüklerdir. İlginç olan çeşitli cahillik durumlarını anlatan bu kadar çok sözcüğün olmasıdır ki bu sözcüklerin ifade ettiği cehalet durumları da o kadar ince farklarla birbirlerinden ayrılıyor. Bunlardan biri veya bir kaçı veya birçoğu veya tamamı bir şahısta toplanabiliyor.
Kuran ve hadislerde bu iki tür cehaleti eleştiren örnekler mevcuttur.
Şimdi bunları sıralayalım.
1-Cahil 2-Aptal 3-Ahmak 4-Budala 5-Sersem 6-Alık 7-Nâdan 8-Salak 9-Sersem 10-Şaşkın 11- T aş kafa 12-Saman kafa 13-Aval 14-Avanak 15-Şapşal 16-Saf 17-Alık 18-Bön 19-Hödük 19-Angut 20-Deli 21-Geri zekâlı 22-Nobran 23-Manyak 24-Akılsız 25-Hadsiz, Haddini bilmez.
Yine çok şaşırdığım bir şey oldu. Cehaleti çağrıştıran bu kadar çok sözcüğe karşın İlmi/Âlimi çağrıştıran sadece üç sözcük bulabildim.
Bunlar da 1- Âlim/bilgin, 2 –Arif, 3- HakÎm,
Âlim dışındaki iki sözcükte (ârif, hakîm,) çok yaygın kullanılmaktadır. Buradan hareketle cehaletin yaygın, cahillerin sayı ve çeşidinin fazla buna karşın ilmin ve âlimin de az bulunur/nadir olduğu sonucunu çıkarmak da gayet olasıdır.
