KAYSERİ’DE 7 DEN BÜYÜK DEPREM OLUR MU?
Yer bilimci Naci GÖRÜR hocam, 5 Aralık 2023 günü ulusal bir TV kanalında içinden fay geçen 18 ilin adlarını açıklayarak, akıbetlerinin Hatay ve Kahramanmaraş gibi olur diyerek, eleştirilerde bulundu. Bu açıklamanın bir kısmını da duygusal bir ortamda yaparak, başta isimleri açıklanan 18 il olmak üzere ülkenin birçok yerinde infiale sebep oldu. Anlaşılan o ki; ülkemizin dört bir tarafından Naci Hocaya eleştiri geldi ve akabinde yeniden bir açıklama ihtiyacı hissetti. Bu ikinci açıklamasında, deprem büyüklükleri hakkındaki yorum ve değerlendirmelerinin Jeoloji Mühendisleri Odası’nın raporlarından aldığını, bahse konu odanın raporlarında birçok yer bilimcinin emekleri ve katkıları olduğunu belirterek, açıklamanın temelini, odanın (JMO) raporlarına dayandırdı.
Naci GÖRÜR hocam; ülkemizde deprem gerçeğini en doğru anlayan ve bizleri bu anlamda uyararak, bilinçli birey, dirençli şehir oluşturma noktasında emek harcayan mümtaz şahsiyetlerden birisidir. Ülkemizin tektonik hatlarındaki sorunların çözümü noktasında her bir metrekaresinde ayak izlerine rastlamak mümkündür. Yapmış olduğu uyarıları dikkate değer buluyor, çalışmalarına saygı duyuyorum.
Gelelim, içinden fay geçen 18 şehrin tahliline. Bu makale ile elbette ki, bütün şehirleri incelemeyeceğiz. Biz, sadece yaşamış olduğumuz Kayseri şehri hakkında değerlendirme yapmaya çalışacağız.
Soru Şu; Kayseri’de 7’den Büyük Deprem Olur mu?
Öncelikle, ülkemizin ve Kayseri kentinin depremselliği hakkında biraz bilgi vermekte fayda olacağına inanıyorum. Daha sonra da asıl söyleyeceğimiz ana fikri sizlerle paylaşmış oluruz.
Türkiye'deki depremlerin iki ana nedeni vardır. Birincisi, Atlas Okyanusu'nun ortalarındaki okyanus ortası sırtının genişlemesidir. Bu genişleme, Afrika Levhasını kuzeydoğu yönünde hareket ettirmektedir. Afrika Levhası, Akdeniz’in altında Anadolu Levhası ile çarpışmakta ve altına dalmaktadır.
Anadolu Levhasının depremselliğinin ikinci ana nedeni ise Kızıldeniz ortasındaki okyanus tabanı yayılmasıdır. Bu hareket, Arap Levhasını kuzey yönünde hareket ettirmekte ve Doğu Anadolu Fayında yoğun depremselliğe neden olmaktadır. Afrika Levhasının kuzey kenarındaki okyanusal kabuk, bu sıkışma neticesinde Anadolu ve Ege'nin altına dalarak batmaktadır. Bu dalma sırasında Batı Anadolu'ya çekme kuvveti uygulamaktadır. Arap Levhasının baskısıyla Kuzey Anadolu Fayı boyunca batıya doğru itilen Anadolu Levhası, batıda sıkışmaya sebep olur. Batı Anadolu'da GGB-KKD yönünde yılda 15 mm/yıl genişleme oluşur. Bu olay depremlere ve grabenlerin oluşumuna neden olur.
Kayseri’nin İçinden Fay Geçiyor mu?
Kayseri şehri Orta Anadolu Deprem Kuşağı içerisinde yer alan illerden birisidir. Kayseri ilinin etrafında bulunan fayları harekete geçiren Orta Anadolu Deformasyon zonu çok yavaş hareket etmekte ve yıllık hızları 0,7-1,0 mm arasında değişmektedir. Kayseri şehrinin merkezinde ve çok yakınında bulunan, şehri etkileme potansiyeli olan fayların başında Ecemiş Fayı, Yeşilhisar Fayı, İncesu Fayı, Erkilet Fayı, Erciyes Fayı, Deliler Fayı, Yuvalı Fayı, Tuz Gölü Fayı ve Sarız Fayları gelmektedir.
Kayseri’de Geçmiş Yıllarda Büyük Depremler Oldu mu?
Bir yerleşim biriminin deprem kayıtlarına kataloglardan ulaşmak mümkün. Bu anlamda Kayseri şehrinin deprem geçmişi hakkında çok fazla bilgiye ulaşılamamaktadır. Kayseri kentinin altı binlik yıllık şehir hayatına ait, aletsel dönem deprem kayıtları maalesef istenen nicelikte değil. Kayseri kentine ait milattan önce herhangi bir kayıt yoktur. Yapılan araştırma ve incelemelerde Kayseri şehrinde (MS) 14 yılında, 240 ve 1072 yıllarında deprem olduğu yönünde bilgiler olmakla birlikte, bu depremlerden hangi oranda zarar görüldüğü, depremin şiddeti veya boyutu hakkında bilgilere ulaşılamamaktadır. 1205 Yılında Kayseri şehrini etkileyen ve Cami Kebir ile Gülük Cami’nin bu depremden zarar gördüğünden bahsedilmekle birlikte, hangi oranda zarar gördüğü ve depremin boyutu hakkında bilgilere yine ulaşılamamaktadır.
Kayseri’nin deprem tarihinde 1714 veya 1717 depreminden bahsedilmektedir. Dikkat ederseniz depremin oluş yılında bile netlik yok. Yine de 1714 veya 1717 depremi ile 1835 yılı depremi hakkında az da olsan bilgiler mevcuttur. 1714 veya 1717 yılında gerçekleşen depremde, özellikle Erkilet, Molu, Güneşli ve Kayseri il merkezi ile birlikte tarihi Ulu Cami de ağır hasar görmüştür. Şehrin nüfusunun 30 bin civarında olduğu belirtilen kayıtlarda can kaybının ise 8331 kişi olduğu belirtilmektedir. 1835 Depremi, yine VIII şiddetinde gerçekleşmiştir. Bu depremde ise Akçakaya, Talas, Aydınlar, Mimarsinan, Bahçeli, Yeşilyurt, Gezibağları, Gömeç, Kayseri il merkezi dâhil, birçok yerleşim alanı ağır hasar görmüştür. 1835 Yılı depreminde toplam can kaybının 600 ile 1064 arasında olduğu rapor edilmiştir. Bu deprem sırasında yüzey kırıkları da oluştuğu yönünde bilgiler de mevcuttur. Özetle 1717 ve 1835 yıllarında gerçekleşen Kayseri’nin tarihsel depremleri, Kayseri ilini sınırlayan Orta Anadolu Fay Zonuna bağlı olarak oluşmuş olup, bu fay zonunun aktif olduğunu açık biçimde kanıtlamaktadır.
1900 Yılı sonrasında (aletsel dönem) Kayseri’de 1940 yılında, Erciyes Fayı üzerinde aletsel büyüklüğü 5.2 ve 5.3 olan iki adet deprem meydana gelmiştir. Devam eden yıllarda Kayseri’de, 2022 yılında 4.9, 2008 yılında 4.9 ve 2023 yılında ise yine 4.9 büyüklüğünde depremler olmuştur.
Kayseri ilinde, 1714 veya 1717 yılı depremi ile 1835 yılında gerçekleşen depremlerin Mercalli Şiddet Ölçeğine göre şiddeti VIII olarak belirtilmektedir. Mercalli Şiddet Ölçeğinin VIII şiddeti, günümüzdeki Richter Magnitüdü karşılığının ise 6.2 olabileceği değerlendirilmektedir.
Özetle; içinden fay geçen şehirlerin arasında yer alan Kayseri şehrimizde de depremler olmaktadır ve bundan sonrada olmaya devam edecektir.
Sayın GÖRÜR, içinden fay geçen 18 ilin, 7’den büyük deprem oluşturabileceği hakkında bilgileri Jeoloji Mühendisleri Odasının (JMO) İÇİNDEN FAY GEÇEN İLLERİMİZ adlı çalışmadan elde ettiğini, bu çalışmanın oda tarafından yerbilimcilerin emek ve katkıları ile oluştuğunu kamuoyu ile paylaştı.
Jeoloji Mühendisleri Odası (JMO) tarafından, İÇİNDEN FAY GEÇEN İLLERİMİZ; Kayseri başlıklı ve 29/3/2021 tarihli raporda, Kayseri şehrinin deprem riskleri anlatılmış ve sonunda şehirde “…olası 6.5 büyüklüğünde deprem” den bahsedilmektedir. Jeoloji Mühendisleri Odası, şehirde 6.5 büyüklüğünde deprem olmuş şeklinde bir açıklama yapmıyor. Sadece olası bir 6.5 büyüklüğündeki deprem diye ifade ediyor. Buradan anlaşılan, Kayseri’de en fazla 6.5 büyüklüğüne varan deprem olabilir şeklindeki yorumlama yapılabilir.
Görülüyor ki, Naci GÖRÜR hocamın bahsettiği ve 7’den büyük deprem olur açıklaması dikkat edilmeden yapılan bir beyanat olduğuna inanıyorum. Ben Naci Görür hocamın bu konuları bizlerden daha iyi bildiğine eminim. Neticede unvanı olan hocamdır. Mutlaka bildiği bir şeyler vardır.
Eğer ülkemizde 6 Şubattan bu tarafa sismolojik ve tektonik olarak bir değişiklik varsa bunu bize izah etmesini isterim. Madem bizlerin bilgilenmesini, bilinçli birey, dirençli şehir oluşturulmasını istiyorsa bildiklerini bizimle paylaşmasını talep ediyorum.
Takdir sizlerin.
