Güncel ve Kritik Soru: Kaostan Düzen Çıkar mı?
Prof. Dr. Ünal Çamdalı
Sözlükte kargaşa, karışıklık, keşmekeşlik anlamına gelen kaos terimi, termodinamikte düzensizliğin tanımıdır. Entropi de onun ölçüsüdür yani sayısal değeridir. Bu noktada entropi yasası bağlamında ortaya konmaya çalışılan kaos, üzerinde durulması gereken önemli bir kavramdır. Onun fizik âlemden sosyal ve canlı âleme kadar pek çok yansıması vardır. Bunların hiçbiri birbirinden bağımsız değildir.
Doğada her olay ve her olgu kendiliğinden oluşup oluşmamasına, şiddetinin büyük veya küçük olmasına bağlı olarak mutlaka kaos yani entropi üretmektedir. Bu aynı zamanda tıptaki yan etkiye benzemektedir. Her ilacın az veya çok yan etkisinin olması gibi düşünülebilir.
Madem her olay kaos (entropi) üretiyorsa veya düzen düzensizlik yaratıyorsa düzensizlikten düzen oluşur mu sorusunun yanıtı, bugünlerde hem ülkemizde hem de komşu ve diğer ülkelerde gelişen, küresel ölçekte etkileri olan olaylar açısından güncel ve kritik öneme sahiptir. Bu yazıda kısaca bunun imkânlı olup olmadığı, bilimsel prensipler (doğa yasaları) ışığında sorgulanacaktır.
Genel bir sistem veya düzen düşünelim. Bu: mekanik, ekonomik, enerji, canlı hatta devlet olabilir. Tüm düzenler veya sistemler enerjiyi dönüştürme ve varlığını sürdürme noktasında birbirine benzemektedir. Enerji dönüşümü olduğu sürece sistem çalışmakta ve varlığını sürdürmektedir. Çünkü tüm sistemler çevrelerinden düzenli yapıdaki enerjiyi alıp, bunu harekete ve düzensiz enerjiye diğer ifadeyle entropiye (kaosa) dönüştürerek çalışmakta veya hayatta kalmaktadır. Dönüşüm bitince çalışması sona ermekte veya canlıysa ölmektedir. İster canlı olsun isterse olmasın, kaynak (veya gıda) biterse ya da sistem çalışamaz duruma gelirse de enerji dönüşümü sona ermekte ve varlığını sürdürememektedir. Zira doğada egemen olan özellikle hareket, madde ve enerji ile ilgili yasalar, canlı ve cansız tüm düzenlerin ve sistemlerin fizik yapıları üzerinde egemendir ve etkilidir. Bu nettir ve bilinen gerçektir.
Bir de bir olayda, olayın gerçekleşmesine neden olan olgular (kuvvetler) ve koşullar değişmediği sürece büyük ihtimalle sonuçlar da değişmeyecektir. Bu da kaçınılmaz bir sondur. Ayrıca geçmişte teknolojiden kaynaklı olarak oluşmayanların dışındaki olayların ve olguların, bugün oluşmasını beklemek de mümkün değildir.
Sonuç olarak özellikle günümüzde gerek ülkemizde gerekse küresel ölçekte gelişen terör, ekonomi, sığınmacı ve savaş kaynaklı ortaya çıkan sorunlar, uzmanların hatta bilgelerin görüşlerine dayalı olarak analiz edilmeli, farklı arayış ve çözümler üretilmelidir. Şu da bilinmelidir ki düzenden kaos çıksa da tekeden süt çıkmayacağı gibi asla kaostan düzen çıkmaz, çıkamaz kaldı ki benzer şeyleri deneyerek de farklı sonuçlar elde edilemez. Bu konudaki bilimsel ve tarihsel gerçekler sabittir.
