A-Malın mülkiyeti itibariyle
1-Sahih Vakıflar: Konusunu mülk arazi veya diğer mülk menkul ve gayri menkul malların teşkil ettiği vakıflar sahih vakıflardır. Vakıf denilince esasen akla gelen de budur.
2-Tahsisat kabilinden vakıflar: Bu tür vakıflar devlete ait arazinin kuru mülkiyeti yine devlette kalmak şartıyla gelirlerinin kamu otoritesi tarafından beytülmâlde /devlet hazinesinde hakkı olan bir cihete tahsisinden ibarettir.
B- Yararlananlar açısından vakıflar
1- Hayrî vakıflar: Doğrudan doğruya hayır amacıyla kurulan ve yararlananları fakirler, yolcular, öğrenciler gibi genel bir nitelendirme ile belirlenen kişiler olan vakıflardır.
2- Zürrî vakıflar: Vakıftan yararlananların vakfedenin zengin veya fakir hısımlarından meydana geldiği ve fakirlerin yararlanması bunların ortadan kalkması şartına bağlandığı vakıflara zürrî vakıflar denilmektedir.
C- Kendilerinden yararlanma biçimleri açısından vakıflar
1- Mülkiyete konu olan eşyanın sadece maddi varlığı ile faydalanılanlar Aynı ile faydalanılan vakıflara vakıf hukuku literatüründe “müessesât-ı hayriyye, (Hayır Kurumları) hayrât, isimleri verilmektedir.
Bunlar da iki gruba ayrılır.
a-Mâbed, kütüphane, misafirhane, çeşme, kuyu, köprü, ribât ve umumi mezarlık gibi herkesin faydalanabileceği,
b-İmaret, hastahane ve yetimhane gibi sadece fakirlerin yararlanabileceği kurumlardır.
2-Aynı ile faydalanılmayanlar diye iki kısma ayrılır.
Aynı ile faydalanılmayan vakıflar kendilerinden doğrudan doğruya değil gelirleri sayesinde yararlanılan vakıflardır. Bu tür vakıflarda topluma verilen hizmetin devamını sağlamak için ihtiyaç duyulan sermaye vakfın işletilmesiyle elde edilir.
Vakfa gelir (galle)sağlayan menkul ve gayri menkul mallar.
1-Gelirinden yararlanılan arazi, bağ bahçe ve maden ocağı gibi vakıf gayri
2-Üstü kapalı iş hanı, çarşı ve ev gibi akarlar olabilir
VAKFIN HUKUKÎ NİTELİĞİ VE KURULUŞU
İslâm hukukunda vakıf işlemi sözlü bir hukukî tasarruftur. Yararlanacak kimseler şahsen belirlenmeden kamu yararına yapılan vakıfların teknik anlamda akid değil, tek taraflı bir hukukî işlem olduğu hususunda İslâm hukukçuları ittifak halindedir. Dolayısıyla böyle bir vakfın kurulması için sadece vakfedenin icabı yeterli olup kabul beyanına ihtiyaç yoktur.
Fakihlerin çoğunluğuna göre vakıf işleminin
1- Vakfeden (vâkıf)
2- İrade beyanı (sîga), Sîgadan maksat vakfın kuruluşuna açıkça yahut örfen delâlet eden ve hukuken muteber sayılan irade beyanıdır.
3-Vakfedilen mal (mevkuf)ve
4-Vakıftan yararlananlar (mevkūfün aleyh) şeklinde dört unsuru vardır.
Hanefî hukukçuları vakfın kurucu unsurunun sîga, diğer unsurların sıhhat şartları olduğu görüşündedir.
