Yeşilhisar Fay Zonu, Erciyes Çek-ayır Havzası’nı batıdan sınırlandıran, 40 km uzunluğunda, K-G genel doğrultusunda uzanan, doğuya eğimli, normal faylardan oluşan aktif bir fay zonu olarak tanımlanmaktadır. Yeşilhisar Fay Zonu, kuzeyde Gülbayır köyünün (Yeşilhisar, Kayseri) kuzeyinden başlar, güneyde Hacıbeyli köyünün (Niğde) doğusuna kadar uzanmaktadır.
Yeşilhisar Fay Zonunun toplam uzunluğu 40 km olmakla birlikte, genel olarak birbirlerinden sağa ve sola sıçramalı yapıları ile ayrılan ve uzunlukları 6,5 km ile 16,5 km arasında değişen fay parçalarından oluşmaktadır. (MTA, 2024).
MTA tarafından Şubat 2024 tarihli yayımlanan “Kayseri Yöresi, Diri Faylarının (Erciyes Fayı, Erkilet Fay Zonu, İncesu Fay Zonu, Yeşilhisar Fay Zonu) Aktif Tektonik ve Paleosimolojik Özellikleri” adlı raporda Yeşilhisar Fay Zonu’nun deprem potansiyeli normal faylar için Wells ve Coppersmith, (1994) görgül eşitliği kullanılarak muhtemel olabilecek deprem büyüklüğü hesaplanmıştır. Bu eşitliklere göre, 40 km uzunluğundaki Yeşilhisar Fay Zonu’nun fay uzunluğu esas alınarak tamamının kırılması durumunda üretebileceği deprem büyüklüğünün 6,97 Mw olabileceği rapora bağlanmıştır. Buradaki temel kıstas 40 km uzunluğundaki Yeşilhisar Fay Zonunun tamamının tek seferde kırılmasıdır.
Rapor kapsamında fay zonu üzerinde yapılan çalışmalarda Yeşilhisar Fay Zonunun tek parçadan oluşmadığı, uzunlukları 6,5 ve 16,5 km arasında değişen birçok parçadan oluştuğu yine MTA raporundan anlaşılmaktadır.
Yeşilhisar Fay Zonunun en küçük ve en büyük parçalarının uzunlukları esas alınarak (6,5 km) için 5,9 Mw ve en büyük parçası (16,5 km) için 6,4 Mw büyüklüğünde deprem üretebileceği (Wells ve Coppersmith, 1994)’e göre değerlendirilmiştir.
MTA tarafından Şubat 2024 tarihinde yayımlanan bahsi geçen raporda Yeşilhisar Fay Zonunun deprem tehlike parametrelerini ortaya koyabilmek için açılan paleosimolojik hendeklerde Milat’tan önce 1346 yılından başlayarak Milattan sonra 483 yılına kadar dört adet depremin tespit edildiğinden bahsedilmektedir.
Yeşilhisar Fay Zonununda paleosismoloijk amaçlı açılan hendeklerde kayma hızının 0,29 mm/yıl olduğu, en son depremin Milattan sonra 483 yılında gerçekleştiği, deprem tekrarlanma aralığının 3000 yıl olduğu, son depremden bugüne kadar yaklaşık 2000 yıl geçtiği ve 2000 yıllık süre içinde ortalama 0,58 metre yer değiştirme meydana getirebilecek bir depremin yamulma enerjisinin biriktiği, görgül yaklaşımla 0,58 metre yer değiştirme meydana getirebilecek deprem büyüklüğünün 6,70 Mw olarak hesaplandığı rapordan anlaşılmaktadır.
Şubat 2024’de MTA’nın yayımlamış olduğu raporun müellifleri tarafından YTÜ Kongre ve Kültür Merkezi, 1-2 Aralık 2022, ATAG-25. çalıştayında ve Uluslararası Katılımlı 75. Türkiye Jeoloji Kurultayı (10-14 Nisan 2023, Ankara, Türkiye) “Kayseri Bölgesi Diri Faylarının Deprem Tehlikesi Üzerine Bir Değerlendirme, Orta Anadolu, Türkiye” isimli bildiri özleri adlı yayında, Yeşilhisar Fay Zonu üzerinde açılan paleosismolojik hendeklerde son depremin günümüzden 1300 yıl önce gerçekleştiğinden bahsedilmektedir. Aynı projede çalışan rapor müellifleri, Yeşilhisar Fay Zonundaki son deprem tarihlerini farklı (günümüzden 1300 yıl önce) vermişlerdir. Günümüzden 1300 yıl öncesi ile 483 yılı arasında 817 yıl fark vardır.
Son deprem tarihi günümüzden 1300 yıl önce ise bugün deprem olması halinde 6,34 Mw, son deprem tarihinin 483 yılının alınması durumunda 6,55 Mw, depremin tekrarlanma süresi içerisinde (3000 yıl) kırılırsa Wells ve Coppersmith (1994) yaklaşımına göre 6,74 Mw büyüklüğünde deprem üretebileceği değerlendirilmektedir.
Son deprem tarihinin (1300 veya 483) alınmasında deprem büyüklüğü açısından çok fazla bir fark olmamakla birlikte, 3000 yıllık deprem tekerrür süresinin temel alınması halinde farklı zaman dilimleri ortaya çıkmaktadır. Eğer son deprem günümüzden 1300 yıl önce olduysa, muhtemel olabilecek büyük depreme hala 1700 yıl var demektir. Son depremin 483 yılında olduğu kabul edilirse muhtemel olabilecek büyük depreme 1459 yıl var demektir. Her iki durumda da şehrin silueti binlerce defa değişecektir.
Kayseri ve yakın civarında meydana gelen depremlerin yer aldığı deprem kataloglarında MTA raporunda bahsi geçen günümüzden 1300 yıl önce veya 483 yılında olduğu belirtilen deprem kayıtlarına ise rastlanmamaktadır.
Özetle; Fay parametrelerinden hareketle Yeşilhisar Fay Zonunda 40 km uzunluğundaki fayın, fay uzunluğu esas alınarak yek pare halde kırılması durumunda 6,97 Mw büyüklüğünde, fayın parçalı kırılması halinde 5,93 ve 6,47 Mw büyüklükleri arasında, depremin bugün olması durumunda 6,34 Mw ve 6,55 Mw, 3000 yıllık tekrarlanma süresi içinde kırılması halinde 6,74 Mw büyüklüğünde deprem üretebileceği değerlendirilmektedir.
MTA gibi alanında güçlü bir kurumun aynı çalışma için deprem tehlike parametreleri birbirinden farklı olan iki farklı rapor ortaya koyması, kamuoyunda farklı anlaşılmalara ve kafa karışıklığına sebebiyet vermektedir. Bu farklı durumun düzeltilmesi yine aynı kuruma düşmektedir.
Not: 1. Bu makalede Yeşilhisar Fay Zonu için MTA (Şubat 2024) tarafından elde edilen deprem tehlike parametreleri kullanılmıştır.
Not: 2. Değerlendirmeler Wells ve Coppersmith, (1994) görgül yaklaşımına göre yapılmıştır.
Afetsiz günler dileğimle…
[email protected], X@EvsenAdnan, facebook@adnanevsen,
instagram@AdnanEvsen, youtube@adnanevsen4936
