27 Kasım 2024 tarihinde saat 05:56’da, yerin 5 km derinliğinde Bitlis ili, Hizan ilçesi, İçlikaval Köyünde 6 dakika arayla 4,3 Mw büyüklüğünde çifte deprem olmuştu. Bahse konu depremin Kavakbaşı Fayı, Ilıcaköy Segmenti ile Güneydoğu Anadolu Bindirmesinin Beğendik Segmenti arasında olduğunu, bu bölgede 1995-2024 yılları arasında 5 büyüklüğüne kadar deprem kümelenmesinin görüldüğünü, bu büyüklükteki depremlerin bölge için normal olduğunu sosyal medya aracılığıyla duyuru yapmıştım.
Bizi sosyal medyadan takip eden bir meraklı; “Fay Yok Deprem Var, Amma da Abarttınız Ha” (!) şeklinde kendi bakış açısıyla eleştiride bulundu. Özlük haklarımıza ve şahsımıza yönelik eleştiriler dışında, hakarete varmayan düşünce eksenli eleştirilere açık olduğumuzu bu vesileyle bir kez daha belirtmiş olalım.
Takipçimiz haklıydı. Bitlis’in Hizan ilçesinin, İçlikaval Köyünde fay yoksa deprem niye olmuştu? Deprem olduysa fay niye yoktu şeklinde bakış açısıyla haklı bir eleştiri mantığı kuruyordu. Jeolojik olarak eğer bir yerde diri bir fay varsa günün birinde mutlaka deprem olacaktır. Eğer herhangi bir yerde fay olduğu belirtilmemiş, ancak deprem oluyorsa da orada bir fay çalışması yapmak gerekir. Bitlis’in Hizan ilçesinin İçlikaval Köyünde fay yoktu ama 4,3 Mw büyüklüğünde 6 dakika arayla ikiz deprem olmuştu.
Şimdi günümüzden biraz daha öncesine, 23 Ekim 2011 Van Depremine gidelim. 23 Ekim 2011 günü Türkiye saati ile 13:41'de Van'da meydana gelen ve 25 saniye süren deprem 7,2 Mw büyüklüğünde gerçekleşmişti. Depremin merkez üssü Van'a 17 kilometre uzaklıktaki Tabanlı Köyü olduğu ve bu depremden dolayı 604 vatandaşımızın hayatını kaybettiğini bir kez daha hatırlayalım.
23 Ekim 2011 Van Depremi yerbilimciler açısından şaşırtıcı bir deprem olmuştu. Deprem odak noktasının dış merkezinde diri fay olarak tanımlanmış herhangi bir fay yoktu. Bu şaşırtıcı durum üzerine MTA ekipleri ve üniversite hocalarından oluşan bir grup yer bilimci, deprem olan yerde incelemelerde bulunmak üzere harekete geçtiler. Yapılan arazi gözlemleri neticesinde Tabanlı Köyünde olan depremin Güneydoğu Anadolu Bindirmesinin etkisiyle gelişen ters fay bileşenli fay türü olduğu değerlendirilmiş ve bu tarihten itibaren Türkiye Diri Fay Haritasındaki yerini almıştır.
Aynı şekilde 15/11/2024 tarihinde Rize’de 4,7 Mw büyüklüğünde deprem olan lokasyonda da Türkiye Diri Fay Haritasına göre aktif bir fay yoktur. Hatta 6 Şubat 2023 depremlerinden sonra Türkiye Diri Fay Haritasında fay izi olmamakla birlikte ülkemizin birçok yerinde depremler olmuştur.
Kıymetli dostlar; ülkemizin depremselliği ve ortaya çıkan yeni durumlar karşısında diri fay haritaları güncellenmekte ve ilgili kurum olan MTA tarafından kamuoyu ile zaman zaman paylaşılmaktadır. MTA tarafından Türkiye Diri Fay Haritasının basımı 2013 yılında gerçekleştirilerek yayımlanmıştır. Bu haritanın hazırlanma sürecinde MTA’ nın emekleri baş tacıdır.
MTA tarafından 28/8/2023 tarihinde oluşturulan Türkiye Diri Fay Haritası Bilgi Notu’ nda diri fay sayısının toplam 485 adet olduğu, haritada gösterilen diri fayların her birinin 5,5 ve daha büyük depremler üretebilecek potansiyele sahip kaynak zonlar olduğu belirtilmektedir.
Yukarıdaki paragraftan anlamamız gereken konu şudur. Türkiye Diri Fay Haritası’ nda yer alan 485 adet faylar, fay zonları veya segmentlerinin her biri minimum 5,5 Mw büyüklüğünde deprem üretebilecek potansiyele sahiptirler. Yani 5,5 Mw büyüklüğünden daha küçük deprem üretme potansiyeli olan fayların da olduğunu, ancak bahse konu bu fay/fayların Türkiye Diri Fay Haritası’ nda yer almadığını hafızamıza kazımak gerekiyor.
Bitlis ili, Hizan ilçesi, İçlikaval Köyünde Kavakbaşı Fayı, Ilıcaköy Segmenti ile Güneydoğu Anadolu Bindirmesinin Beğendik Segmenti arasında olan depreme kaynaklık eden fayın deprem üretme potansiyeli 5,5 Mw büyüklüğünün ya altındadır veya 2011 yılı Van Depremi örneğinde olduğu gibi deprem üretme potansiyeli 5,5 Mw nin üzerinde ise güncellenerek Türkiye Diri Fay Haritası’ nda yerini alması beklenmektedir.
Afetsiz günler dileğimle…
[email protected], X@EvsenAdnan, facebook@adnanevsen, instagram@AdnanEvsen, youtube@adnanevsen4936
