Erciyes Dağına ait volkanik kayaçlar üzerinde yapılan yaş ölçümlerinden elde edilen verilere göre son volkanik faaliyetin 597.000 ile 83.000 yılları arasında etkin olduğu (Ercan ve diğerleri, 1994) tespit edilmiştir
Yine Erciyes Dağının 2.6 milyon yıllık yaşlı lavlarına ait literatürde radyometrik (kayaların yaşlarını hesaplamak için radyoaktif elementlerin varlığını ve faaliyetini kullanmasıyla geliştirilmiş bir yöntem) ve kozmojenik (antik bitki ve hayvanların yaşını belirlemek için kullanılan bir yöntem) olmak üzere çok sayıda yaş tayini bulunmaktadır. Potasyum ve Argon (K/Ar) yaşlandırma yöntemiyle yapılan çalışmalarda en yaşlı 900 (±)20 (bin) (Innocenti vd., 1975) ve en genç 80(±) 10 (bin) (Notsu vd., 1995) tespit edilirken, kozmojenik yaşlandırma metoduna göre de 10,2-7,9 (bin) (Sarikaya vd., 2006) olarak hesaplanmıştır.
Erdal Şen ve diğerleri (2023) tarafından Elde edilen yaşlandırma verilerine göre domlar (kubbe şeklindeki tepe) iki tip yaş aralığına ayrılmıştır. Birinci tip domlar 260-90 bin yıl yaş aralığındadır. Üç Tepeler, Gökdağ Tepe, Lifos Tepe, Ali Dağ ve Çarık Tepe bu domlar arasında yer almaktadır.
İkinci tip domlar ise 9-10 bin yıl yaş aralığındaki olup, Yılanlı Dağ, Perikartın Tepe, Karagüllü Tepe ve Dikkartın Tepe domlarıdır. Erciyes volkanizmasının son ürünlerini Holosen yaşlı (11700 yıl ile günümüz arası) dört dom oluşturmaktadır. Erciyes volkanizmasına ait tespit edilen bu Holosen patlama yaşları volkanın aktif olduğunu ortaya koymaktadır.
Erciyes Dağının volkanik ürünleri kozmojenik metoda göre 7,9 bin yıl olabileceği hesaplanmıştır.
Bir başka güncel değerlendirme ise MTA tarafından (2024) yapılan Kayseri, Yöresi Diri Faylarının (Erciyes Fayı, Erkilet Fay Zonu, İncesu Fay Zonu, Yeşilhisar Fay Zonu) Aktif Tektonik ve Plaeosimolojik Özellikleri, Orta Anadolu Türkiye (Kürçer, A. vd. 2024) rapor kapsamında Erciyes Fayının paleosismolojik çalışmaları yapılırken Melikgazi hendeğinde oldukça bol çanak, çömlek parçaları içeren bir kültür katının tespit edildiğinden bahsedilmektedir.
Bu kültür katının tabanına yakın bir seviyeden alınan örnek üzerinde karbon 14 (14C) yöntemine göre yaşlandırması yapılmış ve çanak, çömlek parçalarının olduğu kültür katının yaklaşık 20 bin yıl yaşında olabileceği değerlendirilmektedir.
Bununla birlikte Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) resmi internet sayfasında Erciyes Dağının son on bir bin yıl içinde (Holosen) piroklastik ve lav akıntısının yanında kül düşmesi olduğuna dair bilgiler de yer almaktadır.
Erciyes volkanizmasının güncel olabileceği yönündeki bir başka iddiayı İstanbul Üniversitesi’nden Fuat Baykal ile Karadeniz Teknik Üniversitesi’nden Yusuf Tatar’ın Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeoloji Bölümü öğrencileri için tertipledikleri gezide Kayseri'nin 15 km kadar kuzeydoğusunda bulunan Kültepe'ye (eski Kaniş) de uğradıklarını ve arkeolojik kazılar sırasında çıkan alüvyon içinde sünger taşı dokulu, karışık tüf bileşimli (genellikle kırıklı fenokristler ve kriptokristallin-camsı hamurdan yapılı) açık renkli volkanik cüruflar görüldüğünden bahsetmektedir (1970).
“…Bu tür bir cüruf nümunesi içinde seramik parçaları bulunmuş ve böylece Erciyes volkanizmasının tarihi devirlerde de faaliyet gösterdiği kesinlikle ispatlanmıştır…” şeklindeki raporlarından alıntı yapılmıştır.
Bunun dışında pozitif bilimlere göre tarihsel kayıtlar kesin bir kanıt olmamakla birlikte konu ile ilgili iki konuyu aktarmaya çalışacağım.
Şehzadeler şehri Amasya’da doğan ünlü tarihçi Strabon (M.Ö. 63 -M.S. 25) Erciyes Dağı’nın lav, alev ve dumanlar çıkardığını “Coğrafya” adlı kitabında yazmıştır. (Yalçınlar, 1969). Ayrıca bu bölgede bulunan eski Roma paraları (sikke) üzerinde muhtemelen Erciyes’e ait olan bir yanardağ resmi bulunmaktadır. Sikkeler üzerine çizilmiş olan bu resimler dikkate alındığında volkanın Milattan Önce 253 yıllarında patlamış olabileceği düşünülmektedir (Yalçınlar,1969). Roma sikkelerindeki zirvesinde yıldız bulunan Erciyes Dağı tasviri, aynı zamanda ışık saçan bir dağ olarak düşünüldüğünde Erciyes’in bir volkan olduğu ve o dönemde volkanik faaliyetini gösterdiği şeklinde bir yorumlama yapılabilir.
Ayrıca, Uluslararası Volkanoloji ve Arziçi Kimyasal Birliği (IAVCEİ) tarafından Erciyes’in halen gaz ve buhar çıkaran aktif bir volkan olduğu kabul edilmiştir.
İnsan eliyle yapılmış seramik parçalarının, mineralojik bileşim ve dokusuna göre şüphesiz volkanik olan cüruf içinde bulunması, Erciyes volkanizmasının tarihi devirlerde de faal olduğunu göstermektedir. İlerleyen zaman içerisinde arkeolojik çalışmalardan faydalanılarak seramik parçalarının yaşı tam tespit edilebilirse, volkanik cürufun teşekkül ettiği devir hakkında daha da hakikate yaklaşılmış olacaktır.
Tabiattaki doğal olaylar, doğal afet olmasın…
[email protected], X@EvsenAdnan, facebook@adnanevsen,
instagram@AdnanEvsen, youtube@adnanevsen4936
