Ülkemize medya üzerinden 300 yıllık operasyon

 Enderun İslami İlimler Akademisi öğrencileri Enderun Eğitim Vakfı Kayseri Eğitim sorumlusu Ömer Faruk Özcan’ın koordinatörlüğünde gazetemizi ziyaret etti. Haber merkezimizi gezen öğrencilere daha sonra gazetemiz Yazı İşleri Müdürü Bünyamin Gültekin bir sunum gerçekleştirdi. Sunumunda öğrencilere medyanın ortaya çıkış hikayesini anlatan Gültekin, “Yazının henüz bilinmediği bir çağda mağarada çizilen resimleri medyanın ilk örneği olarak sayılabiliriz. Millattan 1750 yıl önce Mısır’da Firavun Amorsis’i hicveden bir gazetenin olduğu, bunları önleyemediği için de kahrından öldüğü Mısırlı Tarihçiler tarafından belirtilmiştir. Ünlü Tarihçi Herodot da Mısır Firavunlarından bahseden mizah gazetelerinİN var olduğunu söylemektedir” dedi.

Osmanlı’da ilk gazeteyi Fransızlar yayınladı

Çinliler’in Avrupa’dan birkaç yüzyıl önce matbaayı kullandığının altını çizen Gültekin, “Gazeteciliğin yaygınlaşması matbaanın buluşu ile olmuştur. Avrupalılar 1450'de Johannes Gutenberg ile matbaa ile tanışır. Bunun ardından basılı haberler ortaya çıkar” ifadelerini kullandı.

Dünyada günümüz gazetelerine en yakın yayının Kimi kaynaklara göre 1609 yılında Bremen yakınlarındaki Augusburd’da Avis Relation Oder Zeitung adıyla yayınlanmış olduğunu belirten Gültekin, “Hollanda’da 1605’te ticari bültenden doğan Niuewe Tijdingen’i ilk gazete olarak değerlendiren kaynaklar da mevcuttur” şeklinde konuştu.

Hollanda’da yayınlanan ilk gazeteden sonra Osmanlı topraklarında ilk gazetenin 1795 yılında İstanbul’da Fransız Elçiliği tarafından çıkartıldığını kaydeden Gültekin, “Bullettin Des Nouvelles (Haberler Bülteni) ismiyle çıkarılan bu gazetenin amacı Osmanlı tebaasına ve Osmanlı coğrafyasında yaşayan Fransızlara Fransız Devrimini anlatmaktır” şeklinde konuştu.

Matbaayı azınlıklar kullanmaya başladı

Gültekin, “Osmanlı’da matbaayı ilk kullananlar ise Yahudiler, Ermeniler ve Rumlar olmuştur. Çünkü bu grup iç ve dış ticareti elinde bulunduruyordu. 15 yıl öncesine kadar ilk Türkçe gazetenin 2. Mahmut Döneminde devlet eliyle çıkarılan Takvim-i Vekayi olduğu söyleniyordu. Ama araştırmacı yazar Orhan Koloğlu’nun yaptığı araştırmalar sonucunda İlk Türkçe gazetenin Mısır’da yayınlanan ‘Vaka-yi Mısriye’ olduğu kanıtlanmıştır. 

Avrupa elindeki basın gücünü 1700’lü yıllardan itibaren Osmanlı üzerinde bir baskı unsuru olarak kullanmıştır. Bu nedenle Avrupa’da Osmanlı aleyhine yayın yapan yayınlara karşı devlet eliyle Takvim-i Vekayi’ gazetesi çıkarılmıştır. Ama maalesef ‘Takvim-i Vekayi’ istediği kamuoyunu gerçekleştirememiştir. Bu durum Avrupa’nın Türkiye üzerindeki medya baskısını günümüzden yaklaşık 300 yıl öncesine dayandırabileceğimizi gösteriyor. Türkçe yayınlanan ilk özel gazete ise Agah Efendi tarafından çıkarılan Tercüman-ı Ahval’dir” açıklamasında bulundu.

Gazetecilik konusunda yakın tarihle ilgili de bilgi veren Gültekin sözlerini şöyle sürdürdü;

 “1948-1950 yılarında işadamları basınla ilgilenmeye başlar. Bu işadamlarından Aydın Doğan 1975 yılında Milliyet Gazetesi’nin önce % 75’ini, daha sonra ise tamamını satın aldı. Doğan, Milliyet aracılığıyla birçok ortaklık kurdu. Doğan, 1994 yılında ise Hürriyet Gazetesi’ni Suat Simavi’den aldı.  Bu holdingleşme boyutu çok farklı boyutlarda devam etti.  2000 yılından sonra medyanın sahiplik yapısı uluslararası bir boyut kazandı. Buna en büyük örnek Avusturalya kökenli olan Rupert Murdoch’tur. Özellikle Amerika olmak üzere dünyanın birçok medya kuruluşunun sahibidir. Türkiye’de de Fox TV’nin büyük hissesini elinde bulundurmaktadır.”

Gültekin, yaptığı sunumun ardından gazete ile ilgili teknik bilgiler verdi. Günlük bir gazetenin nasıl ortaya çıktığını anlatan Gültekin ardından öğrencilerin sorularını yanıtladı.

Haber/Fotoğraf: Rukiye Davarcı