KALAYCILAR OCAK YAKTI

Günümüzde bakır eşyaların fazla kullanılmamasından dolayı günden güne azalan kalaycı ustaları da, salça sezonunun yaklaşmasından dolayı ocaklarını yaktılar ve kalaylanacak kazanları ve leğenleri bekliyorlar. Kayseri’de bitme noktasına gelen mesleği devam ettirmeye çalışan son ustalardan 75 yaşındaki Mehmet Can Mutlu, salça sezonunun kalaycılar için en hareketli dönem olduğunu kaydetti.

Kayseri’de 60 yıldır kalaycılık yapan Mehmet usta, “ Kalaycılığa 15 yaşındayken bu dükkânda, babamın yanında başladım. O yıllarda evlerde bakır kaplar yaygın olarak kullanılırdı. Bakırın sağlıklı olması içinde insanlar tüm kaplarını belirli aralıklarla kalaylatırdı. Bundan dolayı da o yıllarda kalaycılık iyi ve kazanlı bir meslekti. Babamın da kalaycı olmasından dolayı bu işe başladım. Babamın yanında usta oldum. Fakat günümüzde insanlar bakır kapların yerine porselen veya metal kapları kullanıyorlar. Şimdilerde bakır eşyalar, evlerde süs eşyası olarak kullanılıyor. Porselenin yaygınlaşması kalaycılık mesleğini neredeyse bitirme noktasına getirdi. Eskilerden işleri yetiştirmek için sabahın erken saatlerinden gece yarılarına kadar çalışırdık. Yılın her günü iş yapardık. Bugünler de ise salça sezonu diye bir dönem başladı. Ağustos ayının sonlarına doğru başlayan salça yapımı ile insanlar kazanlarını kalaylatıyor. Bu dönemle işlerimiz biraz canlanıyor. Bu dönem ortalama 2 ay sürüyor. Diğer aylarda ise pek fazla iş yapamıyoruz” şeklinde konuştu.

“KALAYCILIK İNCE İŞÇİLİK İSTER”

Kalaycılığı anlatan Mehmet usta, “. İşimiz kömür ateşinin karşısında yapılıyor. Özellikle yaz aylarının kavurucu sıcaklarında bu ateş karşısında çalışmak görünenden çok daha zor. Kalaycılık ince bir işçilik ister. Kalaylanacak kabı önce tavlıyoruz, daha sonra kum ve su ile iyice temizliyoruz daha sonrada ateş üstünde kalaylıyoruz. Önceleri dükkânlarda birçok çırak bulunurdu, şimdi ise kendi çocuklarımız dahi bu işi yapmak istemiyor.  Bende ölesiye kadar bu işi devam ettirmek istiyorum. Ömrüm bu dükkânda, bu ateşin karşısında geçtiği için bu işi bırakmam imkânsız. Uzun bir süre bu dükkâna girmediğim zaman kendimi hasta gibi hissediyorum. Çocukluğum, gençliğim, anılarım hep bu dükkânda, bu meslekte geçti. Benden sonra bu mesleği devam ettirecek bir çırağımın bulunmaması üzücü bir durum olsa da ekonomik şartları göz önünde bulundurduğumuzda gençlerin bu meslekten kaçmalarına hak veriyorum” dedi.

Mehmet usta, “ Bakır kapta pişen bir yemek, en kaliteli porselen tencerede pişen yemekten çok daha lezzetlidir. Bakır kaplar, içinde kilere farklı bir tat verir. Bu tadı günümüzde hiçbir kapta bulunmaz. Ben evimde bakır eşyalar kullanmaya devam ediyorum. Herkese de gönül rahatlığıyla bakır eşya kullanmayı tavsiye ediyorum” dedi.

ATEŞ İLE BAKIRIN DANSI: KALAY

Kalay Yapımında 3 Adım

Tavlamak: Kalaylanacak kaplarda aranan en önemli özellik karıncalanmadan oluşan berelerin, çürümelerin olmaması, kaplar ne kadar temiz olursa o kadar kolay ve temiz işçilik çıkarmaktadır. Daha önce kalaylanmış malzemeler körük ve kömür yardımıyla yakılarak orta sıcaklıkla üzerindeki yağ ve zamanla kullanmadan oluşan atıkların yakılmasına kalaycılık dilinde “Tavlama” denilir.

Temizleme: Tavlanan materyaller tuz ruhu ile sıvanarak kalaylanacak olan kısımlar ince kumlarla el ve ayak yardımı ile güzelce silinir. Kalaylanacak zemin kalay almasını engelleyecek tüm dış etkenlerden arındırılır. Ezik büzük olan yerler ise çekiç, tokmak gibi özel aletlerle düzeltilir.

Kalaylama: Kalaylama ise yine körükte ısı ile tavına getirilen kapların sıcaklıktan dolayı çubuk halinde bulunan kalayın sürülmesi ile kolay şekilde kaygan hale gelmesidir. Kalayın kalaycı pamuğu ve nişadır yardımı ile zemine düzenli şekilde dağıtılması işlemine kalaylama denir. Bugünkü anlayacağımız anlamda kalay bir nevi kaplama malzemesidir.

Kalayda Kullanılan Malzemeler

-Kalay: Dövülebilir, sünek bir metaldir. Kolayca tel veya levha haline getirilebilen bu metal, kalaycılıkta ısıtılarak kullanılır.

-Nişadır: Amonyak tuzu olarak bilinen amonyum klorür bileşiği… Metalin yüzeyinde hasıl olmuş oksit tabakasını kaldırdığından metal, lehime müsait hale gelir. Beyaz toz halindedir.

-Kalaycı pamuğu: Steril pamuktan farklı olarak rulo şeklinde ve avuç içerisinde kolay hareket ettirilebilen bir pamuktur.-Kıskaç: Kalay yapılacak nesnenin tutulduğu bir çeşit maşa.

-Körük: Ateşin harlanması için kullanılan genellikle manda derisinden yapılmış hava üfleyen bir malzeme.

HABER- FOTO: VELİ GÖGEBAKAN