Ebru maharetli ellerde şekil buluyor

Eski bir kğıt süsleme sanatı olan ebru belediye kültür müdürlükleri, halk eğitim merkezleri ve ebru sanatına gönül veren ustaların çabaları ile gelecek nesillere taşınmaya devam ediyor. Kayseri'de bu büyülü sanatı gönüllere işleme görevini ise Hunat Kültür Merkezi'nde, 'Hiç' mahlaslı Hüseyin Garan üstlenmiş durumda. Ebru; suya hayat, renklere can ve kğıda vücut vermektir diyen Garan ebru sanatını ve bu sanatın inceliklerini anlatıyor.

Ebru yapmaya nasıl başladınız?

10 yıl önce Kayseri Kültür Müdürlüğü'nün açmış olduğu bir kursta başladım. Daha sonra kendi çabalarımla ilerlemeye çalıştım. Ama Ebru'nun usta olmadan öğrenilmeyeceğini anlayınca İstanbul'da Mahmut Peşteli hocayla tanıştım. O zamandan bu güne yanındayım hlen birlikte çalışıyoruz.

Bir Ebru ustası olarak bu sanatı nasıl tanımlarsınız, Ebru'nun çıkış noktası neresidir?

Ebru'yu, kabaca tanıtacak olursak, yoğunluğu  kitre gibi maddelerle artırılmış su yüzeyine, toprak boyaların, at kılı ve gül dalından yapılan fırçalar kullanılarak serpilmesi ile elde edilen renkli desenin, kğıda aktarılması işidir diyebiliriz.  Eski bir kğıt bezeme sanatı olan ebru esasında bir cilt sanatıdır. İlk defa nerede ve kim tarafından yapıldığı kesin olarak bilinmiyor ancak, bazı araştırmacıların genel kanaati; ilk olarak Türkistan coğrafyasında yapıldığıdır. Daha sonra İran'a ve oradan da Osmanlı topraklarına geldiği bilinmektedir. Batıda ise ebru 'Türk Kğıdı' olarak biliniyor.

Nasıl oluyor da boya suda şekil alabiliyor ve kğıda geçebiliyor kullanılan malzemelerin özelliği nedir?

Ebru sanatında suyun yoğunluğunu ayarlamak için kitre ve sahlep gibi malzemeler kullanılır. Bu sayede suyun yoğunluğu artırılır ve boyanın su üzerinde şekil alması kolaylaşır. Boyalar topraktan elde edilir, asit içermezler ve suda erimeyen boyar maddelerdir. Kullanılan fırçalara gelirsek, ebruda kullanılan fırçalar atın kuyruk kılından ve gül dalından yapılır. Fırçada kullanılan kıl sert olduğundan boya serpmesi kolay olur gül dalı ise suda küflenmemesinden dolayı kullanılır. Bütün bunlar bir araya gelince boya ve su kğıt üzerinde can bulur. Su üzerinde yapılan, her çalışmaya ebru denemeyeceği gibi, bu sanatın hazırlık aşamasını ve doğru malzemelerini kullanmayı bilmeden 'ebru' yaptığını sananlara da ebru sanatçısı diyemeyiz.

Peki, Ebru'nun en zor aşaması nedir nelere dikkat edilmeli?

Ebru sanatında kullanılan suyun ve boyaların ayarının yapılması bu sanatın en zor aşamasıdır. Doğru su yoğunluk ayarını yapmayı öğrenmeden bu sanat yapılamaz. Tabi birde boyaların su-öd dengesini hazırlamayı bilmek gerek. Boyada doğru kıvamı yakalaya bilmek için hayvan ödü kullanılır su-öd dengesi dediğimiz durum budur. Bu sebeple ebru ancak bir üstadın yanında onun tecrübelerinden istifade ederek öğrenilebilir. Bütün sanat dallarında olduğu gibi ebru sanatının da çok güçlü gelenekleri var. Mesela eski ustalardan bize intikal eden bir ebrû duası var. Bu işin anahtarı o duada.

Birçoğumuz ebruyu tasavvufi bir sanat olarak biliyoruz. Tasavvuf ve ebru arasında nasıl bir bağ vardır?

Ebru sanatının özünde ilahi güzellik arayışı vardır. Allah'ın yarattığı şeyleri taklit ederek O'na yaklaşma hedefi vardır. Gerçek sanat sahibini bilmeyen Ebru ustası olamaz. Ebru üstatları çalışmalarına isim koymamışlar. Bunu ben yaptım, bu benim eserim demek yok bu sanatta. Ebru, bir nefis terbiye etme yöntemidir. Fırçayı vurduğunuz andan itibaren kontrol sizden çıkmıştır, artık kabullenmek vardır. Siz fırçayı vuruyorsunuz, nereye hangi damlalar düştü, hangi açıyla suyun üzerine düştü. İçerideki havanın ısısı bile etkiler çıkacak deseni. Bu şekilde sınırsız sayıda desen çıkıyor ortaya ve hiçbiri birbirinin aynı olmuyor. Gözlerinizi kapatıp ortaya çıkacak olanı beklemeye başlıyorsunuz. Her defasında sabrı öğreniyorsunuz. Çektiğiniz her kğıtta Yaradan'a daha da yaklaşıyorsunuz. Tıpkı insan ilişkilerinde olduğu gibi beğendiklerinizi saklıyor geri kalanlarla yollarınızı ayırıyorsunuz.

Bu sanatı öğrenmek isteyenler nasıl bir yol izlemeliler, ne tavsiye edersiniz

Tavsiyem her işte olduğu gibi Ebru'yu öğrenmek isteyenlerde mutlaka bir ustadan ders almalılar. Eğer sanatının ehli olmayan birinden ya da kendi çabaları ile öğrenmeye çalışırlar ise işin gerçek mahiyetini kavrayamazlar. Harcadıkları emeklere yazık olur. Bunun yanında ilk defa başlayacaklar için çok cüzi bir masrafı olacaktır. Sonrasında kolaylıkla malzeme temin edebilirler. Birçok üretici firma var malzeme bulmada sıkıntıda yaşamazlar. Çabucak pes etmesinler dedim ya bu sanat sabır öğrenme sanatı vazgeçmesinler.

Haber/Fotoğraf: Mesut Davarcı