İbrahim Uyar

KUL HAKKI KAVRAMI VE İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ(1)

İbrahim Uyar

                “Kul hakkı” Müslüman toplumlarda sık sık dile getirilir. Pek çok konuşmaya konu olur, birçok cümle bu ifade ile başlar.  İnsanlar sürekli “hakkının yendiğini,  hakkını helal etmeyeceğini,  Allah’ın her günahı affetse bile kul hakkını affetmeyeceğini” söyler dururlar.
                Bunlar güzel ve çoğu zaman yerinde sözler. Ancak konunun ihmal edilen çok önemli bir tarafı var. Nedense insanlar, haklarına bir halel geldiği zaman feveran eder, konuyu hemen sosyal ortamlarda dile getirmeye başlar. Ama kendisinin bir garibin hakkını yediğini, bir hukuksuzluk yaptığını, farkında olarak veya olmadan birilerine maddi-manevi zarar verdiği için hak yemiş olacağını düşünmez, aklına bile getirmek istemez. Kendisi hak yediğinde, haksızlığını görmemek için, başını deve kuşu misali kuma gömer ve karşı tarafı suçlamaya devam eder. Kişinin kibri, yaptığı haksızlığı fark etmesine engel olur.
                O halde; şeytanın alamet-i farikası olan kibir tuzağından kurtulmak ve kul hakkı yemek gibi, tehlikeli bir günaha düşmemek için, önce kul hakkını iyi kavramak, sonra da hangi kusurlar işlenirse kul hakkı yenmiş olunur, onu İslam’ın dilinden öğrenmeye çalışmak gerekir… İslam’daki “Haklar” konusunun, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ile eş tutulup tutulamayacağını da birlikte değerlendirelim.
                Kuran ve Sünnet anlayışına bağlı İslam İnancında kul hakları çok ayrıntılı bir şekilde işlenir. Bu hakları ihlal etmenin ne kadar büyük bir günah olduğu zikredilir. “Gerçek müflisin tanımlandığı” Hadis-i Şerifte kul hakkı yemenin kişi için nelere mâl olacağı çok veciz bir şekilde anlatılmıştır. Peygamberimizin ’in(SAV.) ömrünün son zamanlarında 100 binden fazla Müslümana okumuş olduğu  “Veda Hutbesi” kul haklarının ifade edilmesi adına söylenmiş ültimatom şeklindeki buyrukları içermektedir.
 Evrensel bakış(!), İslam Dininin bu hassasiyetini daha kısıtlı bir anlam ifadesi ile ve gecikmeli olarak “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi” başlığıyla dile getirmiştir. Beyannamenin kapsamı, İslam’ın ifade ettiği Kul Hakkı kavramının kapsamından çok daha zayıf ve yetersiz hükümler içermektedir.   “Veda Hutbesinin” kapsamın bile hak-hukuk yönüyle söz konusu beyannameden daha zengin bir içeriğe sahip olduğunu söylemek mümkündür. Beyannamenin evrenselliği de ayrı bir tartışma konusudur.
 İslam ahlak ve faziletlerini öğrendiğimiz çoğu kitaplarımız, kul haklarını ayrıntılı şekilde anlatmasına rağmen, genel olarak konuyu okurun anlayışına güvenerek, kafamızda bütünleştireceğimizi tasarladıkları için,  genel başlığı “ Kul Hakları” diye vermek yerine, alt başlıkları ayrıntılı olarak izah etme yoluna gitmişlerdir. Ama biz günümüz Müslümanları konuyu bütünleştirmekte güçlük çektiğimiz için mi, yoksa işimize gelmediği için midir bilinmez, pek çoğunu “kul hakkı” literatürüne sokmak istemeyiz…
İslim Dinine ait bir kavram olan  “Kul Hakkı” kapsamındaki fiillerin ihlal edilmesi halinde   sadece Müslümanların hakları yenmiş olmaz. İnsan olan herkes bir kuldur ve kimin hakkı yenirse yensin, kul hakkı yenmiş olunur. Dikkat edilirse, yasaklanan fiiller İslam Dini açısından, “kul hakkı” olarak isimlendirilmiştir. “Müslüman hakkı”  denilmemiş, kul hakkı denilmiştir. Hatta bu fiillerden bazılarının diğer canlılara karşı uygulanması da kul hakkı kapsamındadır.
“Yalnızca Allah'a kulluk edin ve O'ndan başka hiçbir şeye ilahlık yakıştırmayın. Ana babaya, yakın akrabanıza, yetimlere, muhtaçlara, kendi çevrenizden olan komşulara, uzak komşulara, yanınızdaki arkadaşa, yolda kalmışa ve elinizin altındaki hizmetkârlara ve işçilere(haklarını yemek bir tarafa) iyilik yapın, iyi davranın. Doğrusu Allah, kendini beğenen ve böbürleneni sevmez.”( Nisa S./36)
“Kimin üzerinde din kardeşinin ırzı, namusu veya malıyla ilgili bir zulüm varsa altın ve gümüşün bulunmayacağı kıyamet günü gelmeden evvel o kimseyle helalleşsin!” (Buhârî, Mezâlim, 10; Rikâk, 48)
Selam ve dua ile…
                                                                                                                                                         İbrahim UYAR
                                                                                                                                                              19.04.2020
 
 

Yorumlar 2
İbrahim UYAR 22 Nisan 2020 13:52

amin kardeş teşekkür ederim. rabbim cümlemizi hak yemekten muhafaza etsin

Abdulkadir Kördemir 19 Nisan 2020 14:20

Yüreğinize sağlık müdürüm herşeyden çok daha dikkat etmemiz lazım rabbim kul hakkı yemekten muhafaza eylesin bizi

Yazarın Diğer Yazıları